Higiena procesu nauczania w szkołach

Higiena procesu nauczania-uczenia się ma za zadanie ochronę ucznia przed ujemnymi zjawiskami związanymi z pracą w szkole. Warunki pracy ucznia w szkole mają wpływ na jego zdrowie i rezultaty nauczania-uczenia się, dlatego personel szkoły obowiązany jest do stworzenia prawidłowych warunków i odpowiedniej organizacji pracy ucznia. Zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest kontrola warunków higieniczno-sanitarnych oraz nadzór nad higieną procesu nauczania. Sprawowanie nadzoru w tym zakresie ma na celu ochronę zdrowia ucznia przed ujemnymi zjawiskami związanymi z pobytem dziecka w szkole.

Mając na uwadze różnice rozwojowe dzieci, jak również fakt, iż każda grupa wiekowa wymaga nieco innych warunków pracy umysłowej, ocena warunków higieny nauczani-uczenia się dokonywana jest w następujących grupach wiekowych: uczniowie 6-letni, uczniowie klas 1-3, uczniowie klas 4-6 oraz ocena warunków w miejscach, z których korzystają wszyscy uczniowie. W każdej grupie ocenie podlegają 4 obszary:

organizacja czasu – m.in. długość przerwy, tygodniowy i dzienny plan lekcji oraz zajęcia ruchowe,

żywienie – sklepiki szkolne oraz ich asortyment, dostępność do stołówki, ciepłych posiłków, wody niegazowanej,

infrastruktura – wejście, szatnie, sale zabaw, sale lekcyjne, boisko, pomieszczenia sanitarne, świetlice,

czystość – stan sanitarno-higieniczny placówki.

W zależności od liczby zgromadzonych punktów w poszczególnych grupach wiekowych i obszarach szkoła zostaje zakwalifikowana do jednej z trzech kategorii:

szkoła zapewniająca bardzo dobre warunki,

stan dobry, ale wymagający analizy, opisu i zaleceń,

szkoła niedostatecznie dbająca o higienę procesu nauczania-uczenia się, konieczne jest opracowanie programu poprawy.

Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie województwa lubuskiego w roku szkolnym 2011/2012 w ramach oceny higieny procesu nauczania-uczenia się objęła nadzorem 36 szkół podstawowych, tj. 11% szkół będących w ewidencji. Wśród skontrolowanych placówek 6 to szkoły bez 5-6-latków.

Wyniki przeprowadzonych kontroli przedstawiają się następująco:

29 szkół (81% skontrolowanych) uzyskało liczbę punktów powyżej 141 (przy maksymalnej liczbie punktów 181), co kwalifikuje je jako szkoły zapewniające bardzo dobre warunki,

7 szkół (19%) uzyskało liczbę punktów między 81 a 141, co wskazuje na stan dobry, ale wymagający analizy, opisu i zaleceń.

Analiza wyników punktacji ogólnej w ocenianych obszarach wykazała, iż:

w obszarze stanu sanitarnego (czystość) wszystkie placówki uzyskały maksymalną liczbę punktów;

w obszarze organizacja czasu maksymalną liczbę punktów uzyskało 83% szkół, w przypadku pozostałych o niższej ocenie decydował niewłaściwy plan zajęć oraz zbyt krótka (lub brak) przerwa obiadowa;

w obszarze infrastruktura maksymalną liczbę punktów uzyskało 66% szkół, a stwierdzane nieprawidłowości wpływające na obniżenie liczby punktów dotyczyły m.in. braku osobnego wejścia i szatni dla dzieci najmłodszych, braku odpowiedniej infrastruktury do zajęć wychowania fizycznego, braku świetlicy;

w obszarze żywienia maksymalną liczbę punktów uzyskało jedynie 25% placówek, co wynika z tego, iż placówki nie prowadzą sklepików szkolnych lub ich asortyment jest niezgodny z piramidą zdrowego żywienia oraz nie zapewniają uczniom 3 posiłków.

Dane dotyczące liczby punktów uzyskanych przez szkoły w poszczególnych obszarach prezentuje poniższy wykres.

Podczas kontroli szczególną uwagę zwracano na warunki stworzone w szkołach dla dzieci 5 i 6-letnich. Oddziały przedszkolne funkcjonowały w 30 skontrolowanych szkołach podstawowych. Wszystkie placówki uzyskały maksymalną liczbę punktów w kategoriach:

zagospodarowanie czasu, co oznacza prawidłową organizację zajęć i właściwe rozplanowanie czasu na zabawę oraz zajęcia dydaktyczne,

sale zabaw, co wskazuje, iż w tych placówkach dzieci mają wydzielone miejsce na pozostawianie przyborów i podręczników szkolnych, wydzielone kąciki zainteresowań, wyposażone w różnorodne i bezpieczne zabawki, odpowiednią powierzchnię do zabawy wyposażoną w dywan.

W zakresie zajęć ruchowych (codzienna organizacja gier i zabaw poza salą zabaw – na świeżym powietrzu, w sali gimnastycznej) również większość, bo 93% szkół otrzymało maksymalną liczbę punktów. W kategorii przestrzeń, w której oceniane jest wyodrębnienie bezpiecznej przestrzeni dla najmłodszych dzieci w 22 szkołach sale 5-6-latków znajdują się na oddzielnych kondygnacjach, a w 5 jest to wydzielona część korytarza. Najmniej korzystnie kształtowała się sytuacja dotycząca posiłków w szkołach (liczba posiłków, organizacja spożywania posiłków, dostęp do wody niegazowanej lub innych napojów) - maksymalną liczbę punktów uzyskało tylko 36% szkół.

W związku z uzyskanymi wynikami żadna ze szkół nie wymagała opracowania programu naprawy. Najważniejsze zalecenia, które wydano w szkołach w związku ze stwierdzanymi nieprawidłowościami dotyczyły:

zapewnienia możliwości spędzania czasu w zorganizowanej świetlicy szkolnej,

zapewnienia ciepłych posiłków dzieciom 5-6-letnim,

wydzielenia odrębnego wejścia dla dzieci 5-6-letnich i uczniów klas I – III lub ograniczenie kontaktu dzieci najmłodszych ze starszymi np. poprzez zróżnicowanie czasowe przerw międzylekcyjnych,

dostosowania rozkładów zajęć lekcyjnych do zasad higienicznej pracy ucznia,

doprowadzenia do właściwego stanu technicznego oraz dostosowania do gier zespołowych boiska szkolnego,

zapewnienia uczniom stałego dostępu do wody niegazowanej lub innych napojów niegazowanych,

zapewnienia najmłodszym dzieciom możliwości korzystania z placu zabaw,

zmiany asortymentu w sklepikach szkolnych – udostępnienie produktów zalecanych w piramidzie zdrowego żywienia,

wyposażenia stołówek szkolnych w stoliki i krzesełka w niższych rozmiarach.

- Podczas każdej kontroli związanej z oceną higieny procesu nauczania – uczenia się w szkołach podstawowych pracownicy stacji sanitarno-epidemiologicznych udzielali instruktażu, wskazywali możliwości skutecznych rozwiązań mających na celu poprawę warunków higieniczno-sanitarnych oraz przekazywali materiały edukacyjne – mówi Agnieszka Woźniczka, kierownik Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży WSSE w Gorzowie Wlkp. - Wyniki oceny były omawiane z dyrektorami szkół, a następnie w większości przekazywane organom prowadzącym. Pozwala to na zwrócenie uwagi osobom odpowiedzialnym na istotne zagadnienia związane z pobytem dzieci w szkołach oraz konieczną pomoc dyrektorom szkół w realizacji wydanych zaleceń.

Wyniki uzyskane w roku szkolnym 2011/2012 wskazują, iż większość placówek zapewnia uczniom dobre warunki nauki i pobytu w szkole. Podobnie jak w latach poprzednich potwierdzają również, iż w największym zakresie poprawy wymagają warunki ogólnoszkolne, tj.: zapewnienie odrębnego wejścia, wydzielenie szatni i świetlicy dla dzieci najmłodszych oraz zapewnienie właściwych warunków spożywania posiłków.

Obserwowane są również pozytywne zmiany dotyczące stanu sanitarno-higienicznego obiektów, umożliwienie uczniom pozostawiania podręczników i pomocy szkolnych w salach lekcyjnych, zapewnienia zajęć ruchowych w sali gimnastycznej oraz na świeżym powietrzu.